DE OESTERPRINSES / s.s. BELGENLAND / HEARSEE / CINEMOBIEL
s.s. Belgenland
Film en muziek gecomponeerd door Peter Vermeersch, 2016 / 38’Op basis van filmmateriaal gemaakt door de familie Olsen tijdens hun wereldreis met de s.s. Belgenland 1927-1928.
In de zomer van 2015 werd het Red Star Line Museum in Antwerpen benaderd door een Amerikaanse opkoper, die op een boedelverkoop in Illinois zestien 16mm filmbanden had gevonden van de wereldcruise die het Red Star Line schip de s.s. Belgenland in de winter van 1927-1928 maakte. Onderzoek van het Red Star Line Museum team wees uit dat het ging om één van de allereerste ‘home movies’, gemaakt door een deelnemer van de cruise. ‘Home movie’ is in deze wel een heel relatief begrip. De amateurfilmer was ene William Olsen, een 53-jarige inwoner van Chicago, die er warmpjes inzat en met zijn vrouw Emma en hun dochters Mabel en Hortense een heuse reis rond de wereld maakte op de s.s. Belgenland. Van New York tot Shanghai, van de Stille Oceaan tot Egypte: overal had hij zijn amateurcamera in de aanslag. Hij werd zo één van de allereerste toeristen die een reis rond de wereld vastlegde op film.
Van 1924 tot 1931 voer de s.s. Belgenland zeven keer uit voor een winterse wereldcruise van 133 dagen. Nochtans was het schip gebouwd voor het emigrantentransport. Toen het in 1923 voor de eerste keer naar Antwerpen kwam was er plaats voor honderden landverhuizers. De hele stad stond op stelten toen het schip aanlegde op de Rijnkaai. Maar in de jaren 1920 zakte het emigrantentransport op de Atlantische oceaan in elkaar door de immigratiequota van de Amerikaanse overheid.
De Red Star Line stortte zich op de toeristische markt en bouwde het schip om tot een luxe cruiser voor rijke Britse en Amerikaanse toeristen en zakenlui, met allerlei voorzieningen zoals luxesuites, eet- en danszalen, zowel een klassiek als jazzorkest, een kleiduifschietstand op dek en een strand met zand uit Oostende. De meeste dagen bracht men door op zee, maar hoogtepunten waren de landexcursies op de plaatsen die het schip aandeed. Een cruise vertrok uit New York en voer naar Cuba, waar alle drank werd ingeslaan (in Amerika heerste een alcoholverbod). Dan ging het via het Panamakanaal naar Hawaï, het Verre Oosten, India, de Middellandse Zee terug naar New York. De uitstappen ware een unieke belevenis maar vaak ook stresserend: argwaan tegenover de bewoners, armoede, confrontatie met bedelaars of de typische ontgoocheling van de toerist die iets aantreft dat niet overeenstemt met de beelden uit de brochures. Gelukkig was er altijd de vertrouwde s.s. Belgenland als ultiem toevluchtsoord.
Flat Earth Society en Peter Vermeersch
Het Red Star Line museum kocht de filmbanden aan en sloot een samenwerkingsverband met Cinematek Brussel om deze unieke banden te restaureren, te digitaliseren en de bewaring op lange termijn te verzekeren. Peter Vermeersch, componist en klarinettist van zijn geesteskind Flat Earth Society (FES), werd gevraagd aan de slag te gaan met het filmmateriaal, naar analogie van wat hij in 2005 had gedaan met ‘De Oesterprinses’, een stille film van Ernst Lubitsch uit 1919. Vermeersch monteerde de s.s. Belgenland-homemovie geheel volgens eigen inzichten en met een gezonde desinteresse voor de documentaire en historische waarde van de beelden, en componeerde er fantastische muziek bij. De voorstelling ging in première in een uitverkocht Red Star Line Museum Antwerpen op 1 oktober 2016.
--------------------
In opdracht van het Red Star Line Museum in het kader van de tentoonstelling ‘Cruise Away. Met de Red Star Line de wereld rond’.
Digitalisering en restauratie van de archieffilms door Cinematek (Belgisch Filmarchief), Brussel.
Een coproductie van Red Star Line Museum, Antwerpen - Cinematek (Belgisch Filmarchief) - Bonk vzw.
Dank aan Rob Leurentop, Anniek Vanhee, Stad Antwerpen, Stad Gent, De Vlaamse Gemeenschap.
© Peter Vermeersch 2016
VIDEO’S
DVD
FOTO’S
CONCERT RECENSIES
Flat Earth Society: Briljante muziek bij stomme films
(Tom Beetz – jazznu 16/12/2019)
Een big band in de traditionele betekenis is Flat Earth Society uit het Belgische Gent niet. Wel een orkest dat uitgaat van jazz en als het even kan gebruik maakt van al het andere dat de moeite waard is. Dat kan elke vorm van muziek zijn, maar evenzogoed andere kunstvormen. In de Willem Twee Toonzaal werd een bijzondere combinatie van film en muziek getoond.
Voor de pauze was een compilatie te zien van filmpjes die een passagier had gemaakt toen hij in december 1927 op de S.S. Belgenland in New York afmeerde voor een wereldcruise van 133 dagen naar Cuba, India, Shanghai, Egypte en terug. De stomme film begon in 1927 al geschiedenis te worden, maar dat gold nog niet voor die zeldzame amateurfilmer die zijn vakantie vastlegde.
Het stoomschip Belgenland was toen een van de meest luxueuze passagiersschepen voor rijke Amerikanen en Britten. De film van de reis met de Belgenland laat zien hoe men de verveling aan boord verdrong met spelletjes en flauwe grapjes bij het Neptunusfeest dat aan boord werd gegeven bij het passeren van de keerkring. En uiteraard het letterlijk en figuurlijk naar aapjes kijken als men had aangelegd in vreemde landen als India. De beelden komen van William Olsen, een 53-jarige inwoner uit Chicago, die als een van de eerste toeristen zijn reis op film vastlegde. Het zijn vrij willekeurige opnamen, een beetje een rommeltje zou je kunnen zeggen.
Bandleider Peter Vermeersch slaagde er in van deze chaos een coherente compositie te maken. Van begin tot einde gecomponeerd met slechts een enkel kort moment voor improvisatie, bijvoorbeeld wanneer er alleen bomen of bergen in beeld waren, wat ook weer heel natuurlijk kon overgaan in razendsnelle muziek als apen, ratten of slangen door het beeld krioelden. De muziek heeft Oosterse accenten wanneer de door de passagiers als ‘inboorlingen’ beschouwde bewoners in beeld worden gebracht. Het grote nietsdoen en de verveling aan boord worden geaccentueerd door de muzikale compositie. De waanzin van volwassenen die met dierenmaskers op lopen en over het dek met houten beestjes op wieltjes paraderen, met al even waanzinnige muziek.
– Flat Earth Society, Willem Twee Toonzaal Den Bosch, 13 december 2019
